Przykład zawsze idzie z góry
,,To skandaliczne, by mówić jedno, a robić drugie.
To podwójne życie”
Papież Franciszek
,,Bądź zmianą, którą chcesz zobaczyć na świecie.
Uncja praktyki jest warta więcej niż tona kazań”
Mahatma Gandhi
Przede wszystkim szacunek i sympatia
Nieraz obserwowałam to zjawisko podczas edukacji małych dzieci. Ta grupa ma szósty zmysł i od razu wyczuwa czy osoba prowadząca zajęcia z nimi ma prawdziwy pozytywny i emocjonalny kontakt z grupą. Jeśli jest inaczej nic nie pomogą nieszczere uśmiechy i miłe słówka. Młodzież i dorośli z kolei oczekują od nas traktowania na zasadzie partnerstwa – bez wywyższania się i niepotrzebnego moralizatorstwa. Edukator powinien rzetelnie przedstawić wiedzę na dany temat i uczciwie przygotować się do zajęć. Jednak w razie braku zasobu wiadomości na zadane pytanie lepiej przyznać się do tego i obiecać np. zgłębienie tematu i przekazanie informacji przez nauczyciela niż przekazywanie niewłaściwych danych. Odbiorcy przekazywanych przez nas informacji mogą mieć inne od nas zdanie, uszanujmy to. Mamy prawo do przedstawienia swoich racji, ale w kulturalny sposób. Dyskutujmy, ale nie obrażajmy słuchacza.
Dobry przykład
Nasze poglądy zawsze obrazujmy dobrym przykładem. Jeśli podkreślamy wyższość drewna nad plastikiem nie posługujmy się foliowymi torebkami, a na zajęciach nie wykorzystujmy artykułów z tworzyw sztucznych, bo inaczej będziemy niewiarygodni. Nawet wykonane samodzielnie przez dzieci drobne gadżety z darów lasu, będą więcej warte niż plastikowe linijki. Przedstawione przez nas informacje obrazujmy w zależności od wieku słuchaczy zabawami edukacyjnymi, przykładami z życia, danymi naukowymi. Edukator musi być wiarygodny i pełen entuzjazmu, bo od słów ważniejszy jest przykład osobisty. Tylko wtedy uda się mu dotrzeć do emocji słuchacza i zostawić trwały ślad.
Zrozumiały język
W edukacji społeczeństwa należy unikać skomplikowanych, zawodowych definicji i niejednoznaczności. To może wywołać efekt odwrotny do zamierzonego. Większość osób spoza branży leśnej nie wie co to jest trzebież, zrywka, pielęgnacja gleby itd. Jesteśmy w stanie wytłumaczyć to każdej grupie odbiorców w prosty, przystępny sposób używając znanych im słów i przykładów.
Obecna rola edukacji leśnej
,,Jeśli myślisz i żyjesz z dnia na dzień, sadzisz ryż.
Jeśli myślisz w kategoriach dekad, sadzisz drzewa.
Lecz jeśli myślisz kategoriami pokoleń, uczysz ludzi.”
(stare chińskie przysłowie)
Leśnicy na co dzień często ,,sadzą ryż” czyli wypełniają bieżące zadania, reagują na bieżące problemy. W odniesieniu do pracy terenowej często myślą w kategoriach dekad sadząc nowe pokolenie lasu i dbając o las w każdej fazie jego rozwoju. Edukatorzy leśni to z kolei ludzie, którzy koncentrują się na pokoleniach. To oni edukują przyszłych odpowiedzialnych za stan przyrody obywateli. Stąd obecnie coraz większą wagę przywiązuje się do prowadzenia edukacji w duchu zrównoważonego rozwoju, która to w przeciwieństwie do edukacji środowiskowej zwraca uwagę na wzajemne powiazania środowiska, społeczeństwa, gospodarki i kultury. Jej celem jest kształtowanie postaw zakładających zaangażowanie na rzecz środowiska teraz i w przyszłości. Jak to zrobić aby nasze działania w tym względzie były skuteczne? Na pewno stopniowo.
Stopnie pedagogiczne w dojrzałości środowiskowej
Zmiany w podejściu do kształcenia doskonale odzwierciedlają ,,stopnie pedagogiczne w dojrzałości środowiskowej” sformułowane przez Björn Helge Bjornstad- edukatora leśnego z Norwegii.
Pierwszym etapem jest nauka czerpania przyjemności z przebywania na łonie przyrody. To właśnie jak dowodzą badania ten aspekt życia jest kluczowy jeśli chodzi o zdrowie fizyczne i psychiczne dzieci i młodzieży. O ,,syndromie utraty kontaktu z naturą” pisze w książce ,,Ostatnie dziecko lasu” amerykański dziennikarz Richard Louv. Edukując zapraszajmy do lasu bo niewątpliwie najlepiej przygotowana lekcja w sali szkolnej, nie przyniesie takiego efektu jak lekcja w lesie.
Drugim etapem jest doświadczanie i obserwowanie przyrody. Angażowanie wszystkich zmysłów do jej jej poznania wzmocni niewątpliwie osobisty stosunek do niej.
Działania na trzecim etapie mają na celu wykształcić zrozumienie, jak działa sieć zależności w przyrodzie. To wiedza na temat odziaływań i relacji miedzy poszczególnymi gatunkami w obrębie różnych ekosystemów.
Etap czwarty to zrozumienie współzależności miedzy człowiekiem a przyrodą. Pokazujemy tutaj np. wszystkie funkcje jakie spełnia las w obszarze kulturowym, społecznym, ekologicznym czy gospodarczym. Ma to ogromne znaczenie dla zrozumienia różnic pomiędzy oczekiwaniami różnych grup społecznych i zapobieganiu konfliktom w tym zakresie.
Kolejny etap to nauka podejmowania proekologicznych decyzji. Nasze wybory mają realny wpływ na środowisko o czym chyba nikogo nie trzeba przekonywać. To często kompromisy w rodzaju -,,zjeść ciastko i mieć ciastko”. Mamy potrzebę korzystania z dóbr lasu, ale należy tu uwzględnić poszanowanie zasobów przyrodniczych.
Szósty a zarazem ostatni etap to kształtowanie postawy, która pozwala świadomie ponosić odpowiedzialność za przyszłość. Jeśli uczestnik nie pokona pięciu poprzednich etapów nie ma szans na zrozumienie czym w istocie jest zrównoważony rozwój i jak odpowiedzialnie korzystać z dóbr przyrody.
Edukacyjny sukces
To dla mnie każdy uśmiech zadowolonego po edukacji dziecka, każde słowo podziękowania od osób, które zrozumiały pewne ,,leśne tematy”, to pozytywne emocje i zachwyt przyrodą. Tego właśnie życzę wszystkim przyszłym i obecnym leśnym edukatorom. Bo należeć do tego szacownego grona ludzi emocjonalnych, empatycznych i szczerych to naprawdę jest coś.
Autor: Aneta Sławińska
