Polacy boją się kleszczy, w badaniach opinii publicznej z 2019 roku aż 78% respondentów odpowiedziało, ze boi się tych pajęczaków, a 76% choć raz w przeszłości zrezygnowało z wyjścia w naturę z obawy przed kleszczami (ankieta akcji Nie igraj z kleszczem! Wygraj z Kleszczowym Zapaleniem Mózgu). Co może zrobić edukator leśny by oswajać lęk przed kleszczami osób odwiedzających las?
- Udzielać rzetelnych informacji.
- Oswajać z kleszczami.
- Dawać dobry przykład.
Kilka faktów o kleszczach:
- w polskich lasach najczęściej spotkamy kleszcza pospolitego, a na łąkach i terenach podmokłych kleszcza łąkowego,
- kleszcze afrykańskie (np. kleszcz wędrowny), są notowane w Polsce od prawie 100 lat – co jest nowe to to, że przeżywają, pasożytują i przeobrażają się w kolejne stadium w Europie Środkowej. Ponieważ roznoszą groźne dla życia gorączki są groźne dla nas,
- kleszcze są małe (0,8-3mm głodne do 3cm najedzone),
- kleszcze jedzą 3 razy w życiu i z pokarmem lub od matki nabywają patogeny – czyli groźne dla człowieka bakterie, wirusy i pierwotniaki,
- przekazują nam je w trakcie żerowania na nas (kleszcz który po nas chodzi nie zaraził nas jeszcze niczym, a taki na szkiełku mikroskopowym nie jest groźny w ogóle),
- kleszcze można spotkać wszędzie tam gdzie jest trawa i rośliny zielne – nie tylko w lesie, ale też w parku czy w ogrodzie,
- liczebność kleszczy zależy od wielu czynników: liczebności żywicieli (zwierząt), temperatury i wilgotności – to nieprawda, że co roku jest więcej kleszczy,
- obecnie, ze względu na brak zim, kleszcze są aktywne cały rok w niektórych rejonach kraju,
- nie każdy kleszcz jest wektorem choroby – to mniejszość kleszczy przenosi patogeny,
- Kleszczowe Zapalenie Mózgu (KZM) to choroba na która nie ma lekarstwa, może być śmiertelna, jedynym sposobem przeciwdziałania jej jest szczepienie,
- borelioza to choroba którą można wyleczyć, obecność przeciwciał we krwi nie oznacza aktywnego stanu chorobowego,
- kleszcze mogą przenosić wiele innych chorób groźnych dla ludzi,
- 24 h od ukłucia kleszcza do przeniesienia choroby jest prawdziwy dla boreliozy, nie dla KZM i innych chorób,
- najlepszym sposobem profilaktyki jest właściwy ubiór i oglądanie ciała po powrocie do domu,
- z repelentów działa na pewno olejek z geranium i DEET (wciąż jest najskuteczniejszy) – działanie tych substancji jest dobrze udokumentowane w literaturze naukowej,
- nie ma badan na temat wpływu czystka na kleszcze (do momentu w którym pisze ten artykuł).
- badania na temat wpływu telefonów komórkowych na kleszcze są w fazie badań laboratoryjnych, pionierskich – daleko jeszcze do jednoznacznych wniosków o znaczeniu praktycznym,
Jak oswajać odbiorców edukacji leśnej z kleszczami?
Wzbudzać ciekawość, pokazywać preparaty. Bardzo często słyszę na piknikach naukowych zdanie: „Nie wiedziałem, że to takie małe”. W relacjach z dziećmi świetnie sprawdzają się: pluszaki i kolorowanki oraz budowanie modelu kleszcza z pomidorków koktajlowych i słomek do napojów. Bardzo ważne jest uczenie jak prawidłowo wyciągnąć kleszcza: zobacz.
O co chodzi Wierzbie z tym dobrym przykładem?
Otóż możemy dawać dobry przykład gdy zawsze jesteśmy właściwie ubrani do lasu, czy to w pracy czy w czasie prywatnym, wspominać o tym, że jesteśmy zaszczepieni, spokojnie reagować w sytuacji gdy ktoś z uczestników zajęć znajdzie na swojej skórze kleszcza. I na koniec bardzo ważne: starajmy się podawać tylko rzetelne, sprawdzone, poparte badaniami naukowymi informacje, a nie sensacyjne doniesienia z Internetu (zawsze gdy nie jesteście pewni jakieś nowinki możecie się ze mną skontaktować – staram się być na bieżąco).
Nie wiemy jak długo istnieje związek miedzy ludźmi a kleszczami, wiemy, że potrwa raczej długo dlatego warto oswoić się z nimi i ze strachem jaki towarzyszy wielu osobom odwiedzającym las.
Wierzba
